سه عامل عمده تعطیلی کارگاه‌های صنعتی از زبان آمار

اقتصادکارامد: نتایج گزارش آماری مرکز آمار ایران نشان می دهد، سه عامل نبود مواد اولیه(داخلی و خارجی)، بی‌ثباتی اقتصادی و بدهی به سیستم مالی و خدماتی نزدیک به ۶۰ درصد صنایع را به تعطیلی کشانده است.

پشت دیوارهای ساکت و خاموش بسیاری از کارگاه‌های صنعتی ایران، داستانی روایت می‌شود که بیش از اعداد و جداول آماری، تصویرگر بحران‌ها و نااطمینانی‌های اقتصاد صنعتی کشور است. مرکز آمار ایران به تازگی از طریق طرح آمارگیری ۱۴۰۲، نقاب از واقعیتی برداشته که مدت‌هاست فعالان بخش تولیدی آن را با گوشت و پوست لمس می‌کنند: گستره تعطیلی و رکود گسترده کارگاه‌های صنعتی کشور، عمدتاً به‌دلیل مشکلات تأمین مواد اولیه، بی‌ثباتی اقتصادی و بدهی به نظام مالی و خدماتی.

طرح آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی با ۱۰ نفر کارکن و بیشتر، یکی از قدیمی‌ترین و منظم‌ترین پروژه‌های آماری کشور است که از سال ۱۳۵۱، با وقفه‌ای کوتاه در دو سال نخست انقلاب(۱۳۵۶ و ۱۳۵۷)، سالانه در سراسر ایران اجرا می‌شود.

این بار نتایج این کارزار آماری، بر داده‌های سال ۱۴۰۱ متمرکز است آماری که نمودارهای و جداول آن پس از ارزیابی در سال ۱۴۰۲ و تحلیل در سال ۱۴۰۳، نتایج آن در سال جاری یعنی ۱۴۰۴ از سوی مرکز آمار ایران منتشر شده است.

جامعه آماری این طرح همه کارگاه‌های صنعتی را در بر می‌گیرد که متوسط کارکنان آنها در سال ۱۴۰۱، ۱۰ نفر یا بیشتر بوده است. داده‌ها به ۲ روش سرشماری (برای کارگاه‌های با بیش از ۵۰ نفر) و نمونه‌گیری (برای کارگاه‌های دارای ۱۰ تا ۴۹ نفر) گردآوری شده‌اند و نتیجه نهایی شده ارزیابی وضعیت ۲۱۷۳۸ کارگاه صنعتی و تحلیل دقیق سرنوشت آنها.

از بین ۲۱ هزار و ۷۳۸ کارگاه مورد بررسی، ۱۷۹۷ کارگاه در سال ۱۴۰۱ غیر فعال بوده‌اند. این عدد، فقط یک رقم نیست؛ نمادی است از زندگی‌های معلق، برنامه‌های نیمه‌کاره و کارخانه‌هایی که چرخ‌شان دیگر نمی‌چرخد.

مدیران این واحدها دلایل متعددی را برای تعطیلی برشمرده‌اند که در این ارزیابی مرکز آمار این دلایل در قالب ۱۰ عامل کلیدی از دلایل ارزی و داخلی، بدهی، رقابت‌ناپذیری، نداشتن مشتری، فرسودگی تجهیزات و اختلال در فرآیند توسعه تا سایر مسائل متفرقه مد نظر قرار گرفته اند، مواردی که دست در دست هم داده‌اند تا قطع زنجیره تولید را رقم بزنند.

نکته قابل تامل آنکه نتایج ارزیابی این پرسشنامه‌ها نشان می‌دهد، یک کارگاه ممکن است با بیش از یک مانع روبرو بوده باشد به نحوی که تعداد پاسخ‌های کارفرمایان و کارآفرینان به ۳۵۰۴ مورد اشاره دارد در حالی که فقط ۱۷۹۷ واحد در این ارزیابی مشارکت داشتند و این عمق پیچیدگی و چندوجهی بودن مشکلات کارگاه‌های صنعتی را نشان می‌دهد.